PROSES GEOMORFOLGI DI LEMBANGAN SALIRAN
ALIRAN AIR DAN JENIS HAKISAN PERMUKAAN
Aliran air merupakan porses geomeofologi yang penting di kawasan Tropika Lembab terutama dalam mempengaruhi perkembangan landskap muka bumi. Air mengalir menjadi ejen hakisan di permukaan bumi secara menyeluruh. Hujan yang turun akan mengalami intersepsi oleh litupan bumi. Kadar intersepsi yang tinggi berlaku di kawasan tumbuhan yang padat dan mempunyai silara yang banyak dan sebaliknya akan kurang di kawasan yang kurang tumbuhannya.Intersepsi yang tinggi akan mengurangkan air larian permukaan bumi dan kadar infiltrasi akan tinggi dan seterusnya mengurangkan kadar hakisan. Jumlah air yang meresap masuk ke dalam tanah tidak dapat mempengaruhi air larian yang deras. Jika jumlah hujan yang banyak dan lapisan tumbuhan yang kurang akan menyebabkan lapisan tanah mudah mencapai ketepuan dan ini mengurangkan kadar air yang menyusup masuk dalam tanah. Jumlah air yang banyak di permukaan bumi membolehkan air larian yang deras terbentuk dan bertindak sebagai ejen penghakisan / pengukir muka bumi. Hakisan di permukaan bumi terdiri daripada hakisan meluas dan hakisan percikan.
Hakisan meluas
Mengikut ahli geomorfologi kira-kira 35 – 40 % daripada jumlah air hujan akan mengalir sebagai air larian perkumaan. Air lairan permukaan akan menghasilkan hakisan meluas atau hakisan helaian. Air larian permukaan berupaya menghakis lapisan tanah di permukaan bumi lalu mengangkut butiran yang halus membentuk alur-alur kecil yang dikenali sebagai galir (rills). Dalam jangka masa yang lama alur-alur kecil ini akan berkembang menjadi semakin dalam dan membesar dan seterusnya di kenali sebagai galur (gullies).
Keberkesanan hakisan di permukaan bumi ini bergantung kepada intensiti hujan, kecerunan muka bumi, ketebalan tanah, jenis batuan dan kepadatan tumbuh-tumbuhan. Kadangkala alur boleh wujud sementara atau kekal. Biasanya apabila alur-alur menjadi dalam dan sampai ke peringkat air bawah tanah ia akan membentuk sistem saliran yang kekal iaitu sungai. Kawasan yang tebal dengan litupan tumbuh-tumbuhan, air yang meresap ke bawah tanah akan mengalir keluar sebagai mata air di kaki-kaki bukit atau lereng-lereng pergunungan.
Air yang berpunca daripada mata air berupaya menghakis dan mengangkut keluar butiran tanah di sekeliling mata air. Pengaliran air keluar dari mata air dapat membentuk sebuah lekukan yang cetek. Hujung tebing lekukan ini akan mengundur ke belakang cerun. Kewujudan aliran-aliran air jenis ini biasanya kekal dan boleh membentuk rangkaian anak sungai.
Haksan Percikan
Merupakan tindakan hakisan yang berkesan di kawasan yang terdedah serta lapisan permukaan tanah yang kering. Di kawasan yang terhad litupan tumbuh-tumbuhan, atau litupan buminya, titisan air hujan akan terus jatuh ke atas permukaan tanah. Hentaman daripada titisan air hujan berupaya menghempaskan butiran dan jatuh semula ke permukaan. Proses ini menghasilkan hakisan percikan.
Kegiatan Sungai
Di sesuatu lembangan saliran, seperti kawasan Tropika Lembab, air larian memainkan peranan penting sebagai ejen pengukiran landskap.Proses-proses geomorfologi seperti hakisan, pengangkutan dan pemendapan bersama luluhawa dan pergerakan jisim amat bertanggung jawab ke atas kewujudan pelbagai bentuk muka bumi.
Air larian permukaan dan air mengalir di alur dan sungai sangat berkesan terhadap pandang darat fizikal. Sesuatu alur atau sungai sentiasa berada dalam keadaan dinamik. Perkembangan dan pembentukan pandang darat fizikal sesuatu sungai dipengaruhi oleh proses geomorfologi seperti hakisan,pengangkutan dan pemendapan. Hakisan sungai boleh dijeniskan dalam beberapa cara hakisan. Cara-cara hakisan sungai ini ialah tindakan hidraul, lelasan, lagaan dan larutan.
Cara-cara Hakisan Sungai
1. Tindakan Hidraul
Proses ini melibatkan penyerbuan dan hempasan air yang mengalir ke atas struktur batuan yang lemah seperti sekitar rekahan, retakan dan lubang pada bahagian tebing dan dasar sungai. Oleh itu keberkesanan cara hakisan ini amat dipengaruhi oleh halaju air yang mengalir dalam alur. Mekanisme proses ini mengakibatkan pencungkilan keluar butiran batuan daripada struktur yang semakin lemah. Aliran air yang deras akan menghasilkan kuasa yang kuat untuk melakukan tindakan hakisan secara hidraul. Proses ini sangat giat berlaku apabila air mengalir deras dalam bentuk turbulen dan proses eddi terutama sekali di bahagian air terjun, jeram dan lubang periuk.
ALIRAN AIR DAN JENIS HAKISAN PERMUKAAN
Aliran air merupakan porses geomeofologi yang penting di kawasan Tropika Lembab terutama dalam mempengaruhi perkembangan landskap muka bumi. Air mengalir menjadi ejen hakisan di permukaan bumi secara menyeluruh. Hujan yang turun akan mengalami intersepsi oleh litupan bumi. Kadar intersepsi yang tinggi berlaku di kawasan tumbuhan yang padat dan mempunyai silara yang banyak dan sebaliknya akan kurang di kawasan yang kurang tumbuhannya.Intersepsi yang tinggi akan mengurangkan air larian permukaan bumi dan kadar infiltrasi akan tinggi dan seterusnya mengurangkan kadar hakisan. Jumlah air yang meresap masuk ke dalam tanah tidak dapat mempengaruhi air larian yang deras. Jika jumlah hujan yang banyak dan lapisan tumbuhan yang kurang akan menyebabkan lapisan tanah mudah mencapai ketepuan dan ini mengurangkan kadar air yang menyusup masuk dalam tanah. Jumlah air yang banyak di permukaan bumi membolehkan air larian yang deras terbentuk dan bertindak sebagai ejen penghakisan / pengukir muka bumi. Hakisan di permukaan bumi terdiri daripada hakisan meluas dan hakisan percikan.
Hakisan meluas
Mengikut ahli geomorfologi kira-kira 35 – 40 % daripada jumlah air hujan akan mengalir sebagai air larian perkumaan. Air lairan permukaan akan menghasilkan hakisan meluas atau hakisan helaian. Air larian permukaan berupaya menghakis lapisan tanah di permukaan bumi lalu mengangkut butiran yang halus membentuk alur-alur kecil yang dikenali sebagai galir (rills). Dalam jangka masa yang lama alur-alur kecil ini akan berkembang menjadi semakin dalam dan membesar dan seterusnya di kenali sebagai galur (gullies).
Keberkesanan hakisan di permukaan bumi ini bergantung kepada intensiti hujan, kecerunan muka bumi, ketebalan tanah, jenis batuan dan kepadatan tumbuh-tumbuhan. Kadangkala alur boleh wujud sementara atau kekal. Biasanya apabila alur-alur menjadi dalam dan sampai ke peringkat air bawah tanah ia akan membentuk sistem saliran yang kekal iaitu sungai. Kawasan yang tebal dengan litupan tumbuh-tumbuhan, air yang meresap ke bawah tanah akan mengalir keluar sebagai mata air di kaki-kaki bukit atau lereng-lereng pergunungan.
Air yang berpunca daripada mata air berupaya menghakis dan mengangkut keluar butiran tanah di sekeliling mata air. Pengaliran air keluar dari mata air dapat membentuk sebuah lekukan yang cetek. Hujung tebing lekukan ini akan mengundur ke belakang cerun. Kewujudan aliran-aliran air jenis ini biasanya kekal dan boleh membentuk rangkaian anak sungai.
Haksan Percikan
Merupakan tindakan hakisan yang berkesan di kawasan yang terdedah serta lapisan permukaan tanah yang kering. Di kawasan yang terhad litupan tumbuh-tumbuhan, atau litupan buminya, titisan air hujan akan terus jatuh ke atas permukaan tanah. Hentaman daripada titisan air hujan berupaya menghempaskan butiran dan jatuh semula ke permukaan. Proses ini menghasilkan hakisan percikan.
Kegiatan Sungai
Di sesuatu lembangan saliran, seperti kawasan Tropika Lembab, air larian memainkan peranan penting sebagai ejen pengukiran landskap.Proses-proses geomorfologi seperti hakisan, pengangkutan dan pemendapan bersama luluhawa dan pergerakan jisim amat bertanggung jawab ke atas kewujudan pelbagai bentuk muka bumi.
Air larian permukaan dan air mengalir di alur dan sungai sangat berkesan terhadap pandang darat fizikal. Sesuatu alur atau sungai sentiasa berada dalam keadaan dinamik. Perkembangan dan pembentukan pandang darat fizikal sesuatu sungai dipengaruhi oleh proses geomorfologi seperti hakisan,pengangkutan dan pemendapan. Hakisan sungai boleh dijeniskan dalam beberapa cara hakisan. Cara-cara hakisan sungai ini ialah tindakan hidraul, lelasan, lagaan dan larutan.
Cara-cara Hakisan Sungai
1. Tindakan Hidraul
Proses ini melibatkan penyerbuan dan hempasan air yang mengalir ke atas struktur batuan yang lemah seperti sekitar rekahan, retakan dan lubang pada bahagian tebing dan dasar sungai. Oleh itu keberkesanan cara hakisan ini amat dipengaruhi oleh halaju air yang mengalir dalam alur. Mekanisme proses ini mengakibatkan pencungkilan keluar butiran batuan daripada struktur yang semakin lemah. Aliran air yang deras akan menghasilkan kuasa yang kuat untuk melakukan tindakan hakisan secara hidraul. Proses ini sangat giat berlaku apabila air mengalir deras dalam bentuk turbulen dan proses eddi terutama sekali di bahagian air terjun, jeram dan lubang periuk.
2. Proses Lelasan / Kikisan
Proses ini pula melibatkan kegiatan geselan antara bahan muatan sungai dengan bahagian tebing dan dasar sungai. Muatan sungai yang bertanggung jawab terhadap tindakan ini terdiri daripada ketulan batu kelikir dan butiran pepejal yang kasar seperti pasir. Lelasan biasanya dapat melicinkan ketulan batuan yang berbucu tajam kepada yang lebih bulat dan licin permukaannya seperti batu kerikil. Bekalan muatan yang banyak ini mungkin bergantung kepada proses luluhawa dan pergerakan jisim di sepanjang lurah sesuatu sungai. Tindakan lelasan boleh mendalam dan melebarkan alur atau lurah sungai.
Proses ini pula melibatkan kegiatan geselan antara bahan muatan sungai dengan bahagian tebing dan dasar sungai. Muatan sungai yang bertanggung jawab terhadap tindakan ini terdiri daripada ketulan batu kelikir dan butiran pepejal yang kasar seperti pasir. Lelasan biasanya dapat melicinkan ketulan batuan yang berbucu tajam kepada yang lebih bulat dan licin permukaannya seperti batu kerikil. Bekalan muatan yang banyak ini mungkin bergantung kepada proses luluhawa dan pergerakan jisim di sepanjang lurah sesuatu sungai. Tindakan lelasan boleh mendalam dan melebarkan alur atau lurah sungai.
3. Proses Lagaan
Proses lagaan merujuk kepada pergeselan dan perlanggaran batuan atau muatan sungai itu sendiri ketika pergerakannya dalam air mengalir. Apabila terjadi perlanggaran sesama sendiri ketulan batuan yang besar boleh mengalami penghausan sehingga menjadi semakin kecil.
4. Proses Larutan
Tindakan Larutan ialah proses di mana air sungai bertindak balas secara kimia terhadap unsur-unsur batuan. Proses ini sangat berkesan ke atas lurah-lurah sungai yang terdapat batuan lemah seperti batu kapur, dolomit atau batuan yang mudah larut yang mempunyai unsur kalsium, natrium, sulfat atau klorida.
Jenis-jenis Hakisan Lurah Sungai
Terdiri daripada hakisan menegak, hakisan melebar dan hakisan unduran / ke belakang.
1. Hakisan Menegak.
Berlaku apabila sungai bertindak menghakis pada bahagian dasarnya hingga menjadi semakin dalam. Di kawasan sungai yang mempunyai aliran yang deras dan isi padu air yang kecil, hakisan mendalam atau menegak adalah berkesan dan berupaya membentuk lurah bentuk ‘ V’. Walaupun isi padu airnya tidak begitu banyak tetapi di peringkat hulu sungai aliran air adalah deras kerana kecerunan muka buminya. Banyak beban yang kasar dibawa bersama untuk melakukan hakisan pada dasar sungai.
2. Hakisan Melebar
Hakisan melebar pula berlaku pada bahagian sungai yang mempunyai dasar yang tidak begitu curam tetapi mempunyai isi padu air yang semakin banyak. Pertambahan air ini disebabkan percantuman beberapa cawangan-cawangan sungai. Walaupun halaju air tidak begitu deras berbanding dengan sungai peringkat hulu, tetapi jumlah airnya yang banyak mempunyai keupayaan membawa banyak beban dan cukup untuk menghakis bukan sahaja dasar lurah tetapi juga pada kedua-dua bahagian tebing lurah. Oleh itu tindakan melebarkan lurah berlaku dengan berkesan untuk membentuk lurah bentuk ‘ U’.
3. Hakisan Unduran / Ke belakang Hakisan ini adalah jenis hakisan yang berupaya menjadikan lurah sungai mengundur ke arah belakang atau ke hulu. Hakisan ini dapat diperhatikan mengikut masa geologi. Kesemua sistem saliran berpunca di kawasan tanah tinggi iaitu di peringkat hulu. Pada peringkat ini dasar alur atau sungai terletak lebih tinggi berbanding dengan dasar-dasar peringkat pertengahan dan hilir. Mengikut masa proses-proses penggondolan akan meratakan dasar alur dan sungai ke arah belakang dan ke arah yang lebih rendah.
2 comments:
terima kasih kerana membuat blog ini =)
Sama2.
Post a Comment