Tingkatan 6A : Geografi 1 :Peranan dan Ciri-Ciri Hutan Paya Bakau

Peranan dan Ciri-ciri Hutan Paya Bakau.

Hasil daripada kajian hutan paya bakau merupakan amat bernilai dari segi ekologi kerana berfungsi melindnungi pesisir pantai daripada terhakis oleh kuasa fizikal seperti ombak dan angin yang kencang.Hutan paya bakau juga menstabilkan kawasan pantai dan bertindak sebagai penanpam semula jadi terhadap ribut taufan. Selain itu, bakau turut menjadi tempat perlindungan beberapa speseis flora dan fauna yang mempunyai ciri penyesuaian yang unit.
Terdapat banyak speseis udang marin dan ikan mencari makanan, bertelur dan membesar di kawasan terbabit. Kawasan bakau dan dataran berlumpur adalah tapak penting kepada burung mentap dan berhijrah mencari makanan serta bersarang.
Satu lagi ciri penting hutan bakau ialah persekitaranya yang agak kompleks dengan ekosistem tanah becak produktif. Tahap kemasinan yang tinggi, kandungan oksigen rendah di dalam air dan tanah, keadaan tanah yang tidak stabil dan tidak berupaya menyokong pokok besar adalah beberapa aspek persekitarannya.
Tumbuhan dan haiwan yang mediami kawasan bakau mampu menyesuaikan diri terhadap persekitaran apabila ia membentuk ciri penyesuaian istimewa. Tumbuhan bakau mengatasi kandungan oksigen rendah dengan akar udara khas, dikenali sebagai ‘pneumatofor ’iaitu akar yang tumbuh secara menegak daripada permukaan tanah untuk mendapatkan oksigen
Tanah berkelodak dan perubahan air pasang dan surut tidak sesuai bagi anak pokok bakau. Untuk mengatasi masalah itu, tumbuhan bakau mempunyai kaedah percambahan biji benih unik dikenali sebagai ‘ vivipariti ’.
Tumbuhan viviparus mempunyai biji benih yang boleh membesar dan mengeluarkan akar dan pucuk muda ketika ia masih lagi berada berada pokok induk. Anak benih ini kemudiannya jatuh daripada pokok induk dan tertanam dalam tanah. Ia akan terus membesar atau kekal sehingga dihanyutkan arus ke tempat lebih sesuai untuk membesar.
Seperkara lagi yang menarik mengenai htuan bakau ialah kepelbagaian biologinya, terutama ia menjadi tempat 60 spesies tumbuh-tumbuhan . Empat jenis tumbuhan yang utama ialah pokok api-api ( avicennia), bakau ( rhizohora ) ,Perepat ( sonneratia) dan berus / tumu ( bruguiera). Habitat bakau dapat menampung sejumlah besar haiwan , daripada paling halus( zooplankton), sehingga kepada reptilia besar iaitu buaya muara.
Penghuni hutan bakau yang paling biasa ditemui ialah ketam rebab,ketam lumpur, udang kara, ular bakau, lotong kelabu, memerang licin,
beruk dan kelawar. Banyak speies ikan, krustasia dan udang menakluki kawasan bakau ketika air pasang untuk mencari makanan. Siput, tiram dan teritip pula adalah hidupan yang bergerak perlahan atau tidak bergerak langsung boleh dijumpai pada akan dan pokok bakau.
Haiwan paling menarik ialah burung air besar seperti bangau iaitu bangau putih besar dan bangau kecil , burung pucung keladi dan cericap, burung upeh dan burung botak adalah penghuni hutan bakau yang lazim ditemui. Burung lain yang terdapat seperti helang merah, helang siput,burung bacat bakau, murai bakau, burung sambar biru dan pekaka sungai.
Hutan paya bakau juga kaya dengan nilai komersial dan keuntungan daripada kegiatan perikanan di kawasan terbabit dengan memberi pulangan puluhan juta ringgit setahun. Begitu juga pokok bakau yang menjadi sumber kayu balak. Penduduk di pantai menggunakan bakau untuk membina rumah dan bot iaitu sebagai rasuk,alang, pelancar dan tiang.
Kayu bakau turut digunakan untuk membuat perangkap ikan, dijadikan arang dan kayu api selain sumber bahan api., kraftangan dan barangan rumah serta perabot. Tanin yang diperolehi daripada kulit bakau digunakan untuk mewarnakan jaring, kain layar dan pelekat plastik. Banyak bahagian tumbuhan bakau iaitu tunas, dedaun dan benih dijadikan sumber ubatan.
Daun pokok dari hutan bakau yang bersaiz besar seperti nipah digunakan untuk membuat atap dan rokok daun serta menganyam bakul dan tikar seperti mengkuang laut. Pokok bakau tidak tahan gangguan yang tinggi dan sensitif terhadap penukaran tanah, penebangan hutan,penebusgunaan tanah dan pencemaran air.
Banyak kawasan bakau ditebang untuk memberi laluan kepada akuakultur ikan dan udang, kegiatan agrikultur dan industri, pembandaran, pembalakan berlebihan di hutan simpanan serta pembuangan sisa cair dan pejal adalah antara ancaman serius terhadap hutan bakau.
Hari ini kita sedar hutan bakau di negara kita menghadapi ancaman yang serius melalui kegiatan pembangunan oleh manusia.Ekosistem yang mudah terjejas ini perlu dipelihara sebagai hutan simpan alam semula jadi atau sebagai taman alam. Banyak usaha perlu dilakukan untuk meningkatkan kesedaran awan dan menanamkan rasa tanggung jawab dalam diri kita untuk memelihara warisan bakau semula jadi yang menyimpan sebahagaian daripada flora dan fauna dunia yang terancam.





( c ) Merngapa ekosistem paya bakau perlu dikekalkan.

Ekosistem hutan paya terdiri daripada pelbagai jenis hutan seperti paya bakau, payta nipah dan hutan paya gelam. Ekosistem hutan ini amat perlu dikekalkan untuk;

1. Mengekalkan habitat pelbagai spesies hidupan seperti sebagai tempat pembiakan ikan, kerang,udang, memerang dan juga pelbagai jenis burung tempatan dan burung hijrah. Hal ini kerana kawasan hutan ini kaya dengan sumber makanan yang dihimpunkan dari pertembungan enapan sungai dan laut.

2. Menjadi kawasan tadahan dan simpanan air. Hutan paya merupakan kawasan tanah bencah / wetland yang berfungsi menyimpan air, khusunya air hujan. Justeru itu air hujan tidak boleh mengalir limpah dan membajiri sesuatu kawasan saliran dengan cepat kerana disimpan di kawasan hutan berkenaan. Fenomena banjir boleh dikurangkan apabila ekosistem hutan paya dikekalkan.

3. Mengawal hakisan pantai. Hutan paya bakau dan nipah sebenarnya menjadi pelindung semula jadi dan penahan kepada hakisan ombak yang cekap dan berkesan. Contohnya, sistem akar banir pkok bakau mampu memperlahankan kuasa hakisan ombak di samping memerangkap enapan / lanar. Manakala kanopi pokok yang tebal boleh menghalang angin kencang dari arah laut.

4. Pelbagai bekalan sumber kayu, damar, ubat-ubatan, pencelup, makana, dan sebagainya diperolehi daripada kawasan hutan paya. Kayu bakau misalnya amat berguna untuk dalam industri pembinaan seperti membuat jeti, cerucuk panahan hakisan ombak dan juga membuat kayu arang. Hal ini penting untuk memajukan industri pembinaan. Selain itu paya bakau menjadi tempat / sumber ekonomi kepada masyarakat nelayan trdisional di tepi pantai untuk mencari sumber-sumber makanan laut seperti lokan, udang galah, getam, daun atap , daun rokok dan sebagainya.

5. Sumber ekopelancongan dan sumber kajian. Hutan bakau pada masa ini sudah dipopularkan sebagai destinasi pelancongan yang baru seperti di Larut Matang, Perak dan juga di Kuala Selangor yang dijadikan kawasan rekreasi dengan membangunkan pelbagai kemudahan seperti calet dan kemudahan perhubungan. Selain itu, ia turut dijadikan sebagai kawasan penyelidikan / kajian terhadap spesies fauna dan floranya.